Müasir dünyada texnologiyanın sürətli inkişafı fonunda transmilli neft-qaz şirkətlərinin korporativ idarəetmə sisteminin tətbiqi və müsbət reytinqin formalaşması risklərin hərtərəfli idarə olunmasına əsaslanır. Sahələr üzrə investisiya cəlbediciliyi reytinqini formalaşdıran risk faktorları, xüsusilə ekoloji risklər təsirini qiymətləndirərkən heç də həmişə nəzərə alınmır.

Milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası şəraitində neft sektoru müəssisələrinin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi vəzifələri olduqca aktualdır. İqtisadi nöqteyi-nəzərdən, əgər onlar layihənin icrasının və təşkilinin daha erkən mərhələlərində həyata keçirilərsə, layihələrin ekoloji risklərinin idarə olunması daha səmərəli olar. Lakin təəssüf ki, itirilmiş ekoloji faydaların hesabla­mala­rına lazımi diqqət yetirilmir.

Risklərin aktiv idarə edilməsi sistemli olmalıdır, lakin hazırda maliyyə risklərinə daha çox diqqət yetirilir. Eyni zamanda, təhlükəli sənaye obyektləri üçün təhlükəsizlik bəyannamələrinin son müzakirələri praktiki olaraq neft yataqlarının işlənməsinin investisiyadan əvvəlki, investisiya və istismar mərhələlərində bütün istehsal dövrü ərzində ekoloji risklərə məruz qalmanın ətraflı təhlili sistemini yaratmağa imkan verir.

Bununla belə, bir qayda olaraq, texniki-iqtisadi əsaslandırma sənədlərində ekoloji risklər kifayət qədər nəzərə alınmır və investisiya layihələrini əsaslandıran idarəetmə sənədləri belə tədqiqatların ətraf mühitə təsir qiymətləri ilə aparılmasını göstərir.

Bir çox hallarda neft şirkətlərində ekoloji risklər əməliyyat riskləri kimi təsnif edilir. Layihənin həyata keçirilməsinin dövrü mərhələlərində iqtisadi risklərin kəmiyyət və keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi ciddi metodoloji və praktik xarakter daşıyır. Belə tədqiqatların əhəmiyyəti, birincisi, təbii qanunların mümkün pozuntuları, ikincisi, təbii iqlim amilləri və layihənin bütün mərhələlərinə mənfi təsir göstərən risklərlə bağlıdır.

Açar sözlər: risklərin idarə edilməsi, ekoloji risklər, ekoloji təhlükəsizlik, neft müəssisələri, ekoloji sığorta, ətraf mühitin mühafizəsi

ƏDABİYYƏT

Aliyev A.H., Alizade E.K. Main risks in oil and gas industry companies and their efficient management.  Azerbaijan Oil Industry, No. 2, 2012, pp. 60-65.

Israfilov Y.H., Israfilov R.H., Guliyev H.H., Efendiyev G.M. Risk assessment of the water resources losses of the Azerbaijan republic due to climate changes. – Proceedings of ANAS, the sciences of Earth, No. 3-4, 2016

Sylvia Adipah. The Ecological effects of oil mitigation associated with environmental risk. Journal of Environmental Science and Public Health, No. 2, 2018, pp. 160-167.

Ализаде Е.К., Рагимов Р.А., Салимов С.М. Пути создания конкурентоспособной экономики на основе эффективного использования нефтегазовых доходов. Проблемы экономики и управления нефтегазовым комплексом, Москва. No. 2, 2010, c. 34-37.

Алиев А.Г., Ализаде Э.К. Охрана окружающей среды и управление разливами нефти в Государственной нефтяной компании Азербайджанской Республики. Экология и промышленность Казахстана, Алма-Ата, No. 1 (37), 2013, с. 56-58.

Бараненко С.П. Риски и управление ими в системе управления предприятием. В: Управление рисками (С.П. Бараненко, В.В. Шеметов), Баку, No. 2, 2004, с. 32-35.

Буянов В.П. Анализ рисков в деятельности предприятия. Вопросы экономики, No. 8. 2004, с. 128-134.

Попов В.М., Ляпунов С.И., Касаткин А.А. Бизнес-планирование: анализ ошибок, рисков и конфликтов. КноРус. Москва, 2008, 448 с.

Хисметов Т.В., Ефендиев Г.М., Джафаров К.А., Абдиров А.А. Анализ и оценка уровня риска аварий при бурении скважин. Нефтяное хозяйство, No. 10, 2009, с. 46-48.

Əlizadə E., Boqopolski V., Səmədov V., Şirinov M., Baqirov A. Böhran şəraitində neft sahəsi şirkətlərində risklərin səmərəli idarə olunması tədbirləri. Avadanlıq, texnologiyalar,  mate­rial­lar, No. 17(05), 2023, c. 4-11.

Məhərrəmov A., Səlimov S., Əlizadə E. İqtisadiyyatın davamlı inkişafı şəraitində neft şirkətlərində risklərin idarə edilməsi sisteminin təkmilləşdirilməsi. Beynəlxalq hüquq və inteqrasiya problemləri jurnalı, Bakı, No. 3 (39), 2014, s. 371-380.