Ter­ri­gen-çökmə süxur­lar­da yer­lə­şən əsas neft tu­tum­lu kol­lek­tor­ları, to­xu­malı mə­sa­mə sa­hə­si olan struk­tur­laşdırılmış mat­ris­dən iba­rət­dir. Öz növbə­sin­də, ti­pik struk­tur­laşdırılmış mat­ris, xao­tik sis­tem­lə­rə bən­zə­yən müxtə­lif ölçülü mi­ne­ral də­nə­lər­dən iba­rət­dir.Bu mə­qa­lə­də Azər­bay­can­da tanı­nan neft ya­taq­ların­dan bi­ri­nin qu­yu­ların­dakı kern nümu­nə­lə­rin­də də­nə­lər ölçüsü ana­li­zi­nin nə­ti­cə­lə­ri­nin ət­raflı ana­li­tik ic­malı ve­ri­lir. Bölgə üçün pe­lit, lil, in­cə də­nə­li və or­ta də­nə­li qum­lu frak­si­ya­ları olan ən ti­pik məh­sul­dar kol­lek­tor­lar araşdırılmışdır. Də­rin­lik­dən asılı ola­raq də­nə­lər frak­si­ya­ların tər­ki­bin­də­ki də­yi­şik­lik­lə­rin nə­ti­cə­lə­ri mə­sa­mə­li­lik, frak­si­ya tər­ki­bi və çöküntülə­rin me­xa­ni­ki sıxılma də­yi­şik­lik­lə­ri­nin dai­rə­vi di­aq­ram­ları şək­lin­də təq­dim olu­nur. Nə­ti­cə­də məh­sul­dar kol­lek­tor­ların mə­sa­mə­lə­ri­nin də­rin­lik­də sıxılma qa­nu­na­uy­ğun­luq­ları və mə­sa­mə sa­hə­si­nin spe­si­fik sət­hi ilə neft do­yum­lu­ğu arasın­dakı əla­qə qu­rul­du. Alı­nan nə­ti­cə­lər, ayrı-ayrı də­nə­lər frak­si­ya­ların (do­mi­nant olan­lar da da­xil ol­maq­la) müxtə­lif növ süxur­ların­da mə­sa­mə­li­lik də­rə­si­nə tə­si­ri­nin sta­tis­tik qiy­mət­lən­dir­mə­lə­ri­nə əsas­lanır. Xüsu­si­lə əl­də edi­lən mə­lu­mat­lar­dan mə­lum olur ki, gil­li-qum­lu silt­lər­də həm do­mi­nant frak­si­yanın, həm də 0.175 mm frak­si­yanın tər­ki­bin­də­ki artım mə­sa­mə­li­li­yin art­ması­na sə­bəb olur, la­kin qum­lu-gil­li lil süxur­ları qru­pun­dakı  həm do­mi­nant frak­si­yanın (0.055 mm) həm də da­ha böyük ölçülü his­sə­cik­lə­rin (0.25 mm) mə­sa­mə­li­yə tə­si­ri mən­fi­dir. Nə­ha­yət, qum­lu lil­lər­də do­mi­nant (0.055 mm) və ikin­ci də­rə­cə­li frak­si­ya­ların (0.175 mm-dən çox), həm­çi­nin gil­li-lil­li qum­lu­lar qru­pu­nun mə­sa­mə­li­yi­nə tə­si­ri əks xa­rak­ter daşıyır. Be­lə­lik­lə, qum­lu lil­lər­də in­cə (0.055 mm) də­nə­lə­rin tər­ki­bin­də­ki artım mə­sa­mə­li­li­yin azal­ması­na sə­bəb olur am­ma da­ha iri də­nə­lə­rin (0.175 mm) artımı mə­sa­mə­li­li­yi artırır.

Açar sözlər: qranulalararası məsamə, terrigen kollektorlar, dənələrin qablaşdırması, qranulometrik analiz, dominant fraksiyalar

ƏDƏBİYYAT

Али-заде А.А., Ахмедов Г.А., Ахмедов А.М., Алиев А.К., Зейналов М.М. Геология нефтяных и газовых месторождений Азербайджана. Недра. Москва, 1966, 392 с.

Бабаев М.С., Султанов Л.А., Ганбарова Ш.А., Алиева Т.А. Петрофизические данные продуктивных пластов нефтегазовых месторождений Бакинского архипелага. Известия вузов Азербайджана. No. 2, 2014, с. 7-12.

Гасанов А.Б. Внутрипластовые режимы и коллекторские свойства VII горизонта месторождения СДХЗ. Гео­модель 2021 – 23-я научно-практическая конфе­ренция по нефти и газу, геологоразведке и разработке. 2021.

Гулиев И.С., Шихалиев Ю.А., Фейзуллаев А.А., Кочарли Ш.С. К концепции геологоразведочных работ по подготовке ресурсов углеводородов Азербайджана. Баку, АНХ, No. 9, 2014, с.8-15.

Гурбанов В.Ш., Султанов Л.А., Валиев С.А., Бабаева М.Т. Литолого-петрографические и коллекторские характеристики мезокайнозойских отложений северо-западной части Южно-Каспийской впадины. Вестник ПНИПУ.

Геология. Нефтегазовое и горное дело. Т. 14, No. 17, 2015, c. 5-15.

Запивалов Н.П., Смирнов Г.И., Харитонов В.И. Фракталы и наноструктуры в нефтегазовой геологии и геофизике. Гео. Новосибирск, 2009, 130 с.

Иманов А.А. Комплексная оценка свойств осадочных пород и нефтегазоносности Южно-Каспийского бассейна на больших глубинах. Элм. Баку, 2011, 256 с.

Иманов А.А. Физико-механические свойства осадочных пород Южно-Каспийского бассейна в глубинных условиях: углеводородные   ресурсы больших глубин. Nafta-Press. Баку, 2012, 204 с.

Кочарли Ш.С. Проблемные вопросы нефтегазовой геологии Азербайджана. Ганун. Баку, 2015, 280 с.

Левчук М.А., Букреева Г.Ф.  О сортированности терригенных осадков и величинах, усредняющих гранулометрический состав. В кн.: Геоцикличность. ИГиГ СО АН СССР.  Новосибирск, 1976, 124 с.

Рахманов Р.Р., Султанов Л.А., Наджаф-Кулиева В.М., Ганбарова Ш.А. Оценка нефтегазовых перспектив мелководных продуктивных пластов нижнего плиоцена Апшеронского полуострова и Бакинского архипелага с использованием данных комплексных геолого-геофи­зи­ческих исследований. В: Рассохинские чтения. Материалы международного семинара. Ч. 1, УГТУ. Ухта, 2013, с. 40-41.

Романовский С.И. Математическое моделирование процессов седиментогенеза. В кн.: Геологическая информация и математическая геология. Недра. Москва, 1976, с.  66-70.

Юсифов Х.М. К обоснованию перспектив нефтегазоносности глубокопогруженных мезо-кайнозойских отложений Азербайджана. АНХ, No 5, Баку, 2013, с. 13-25.

Bjorlykke K. Effects of compaction processes on stresses, faults and fluid flow in sedimentary basis; examples from the Norwegian Margin. Geological Society Special Publications, Vol. 253, No. 1, 2006, pp. 359-379.

Glover P. Formation evaluation MSc Course Notes. Porosity. 2016, pp. 43-46.

Gurbanov V.Sh., Hasanov A.B., Abbasova G.G. Depth distribution of petrophysical properties of Mezozoic sediments of Khizi tectonic zone. Geomodel 2021 – 23th Scientific Practical Conference on Oil and Gas. Geological Exploration and Development, 2021, p. 38.

Kerimov V.Y., Gasanov A.B., Gurbanov V.S., Abbasova G.G. Petrophysical characteristic of deep oil and gas reservoirs in Inland and offshore fields in Azerbaijan. Eurasian Mining, 2020, No. 1, рр. 3-8.

Olsson W.A. Theoretical and experimental investigation of compaction bands in porous rock J. Geophys. Res., Vol. 104, No. B4, 1999, p. 7219-7228, doi:10.1029/1998JB900120.

Yusifov H.M., Aslanov B.S. Azərbaycanın neftli-qazlı hövzələri. «Mars Print» NPF. Bakı, 2018, 324 с.