Mikrotremor ölçmələri binaların dinamik səciyyələrinin qiymətləndirilməsi və onların seysmik həssaslığının müəyyən edilməsi üçün ən təsirli və geniş istifadə olunan metodlardan biridir. Bu metod dominant tezlik, gücləndirmə əmsalı, həssaslıq indeksi və hər bir mərtəbə üçün spektral nisbət (FSR) kimi əsas parametrləri müəyyən etməyə imkan verir. Bu tədqiqat çərçivəsində ölçmələr Daşkənd şəhərinin mərkəzində yerləşən 26 mərtəbəli monolit dəmir-beton yaşayış binasında aparılmışdır. Məlumatların toplanması üçün eyni vaxtda 30 dəqiqə ərzində işləyən altı velosimetrdən istifadə edilmişdir ki, nəticələrin dəqiqliyi artsın. Ölçmələr zirzəmi mərtəbələrində (iki mərtəbə), birinci mərtəbədə və bina boyunca hər iki mərtəbədə aparılmışdır. Bundan əlavə, qeyd etmək lazımdır ki, torpaq ilə müqayisəli analiz aparmaq məqsədilə və həmçinin təməl seysmik təsir altında bazanın davranışını öyrənmək üçün binanın ətrafındakı sərbəst səthdə davamlı ölçmələr aparılmışdır. Nəticələr GEOPSY proqram təminatı vasitəsilə işlənilmişdir ki, bu da HVSR (horizontal-vertikal spektral nisbətlər) əyrilərinin qurulmasına imkan verir. Analiz göstərdi ki, bina seysmik təsirləri effektiv şəkildə zəiflədə bilir, bu da onun möhkəm quruluşa malik olduğunu və seysmik yüklərə davam gətirə biləcəyini sübut edir. Aşağı gücləndirmə əmsalı və həssaslıq indeksi binanın potensial seysmik təsirlərə qarşı dayanıqlığını göstərir və onun zəlzələlərə qarşı davamlı olduğunu təsdiq edir. Bu nəticələr mikrotremor tədqiqatlarının hündür binaların seysmik qiymətləndirilməsində tətbiqinin əhəmiyyətini anlamağa, xüsusilə sıx şəhərsalma və yüksək seysmik aktivlik şəraitində böyük töhfə verir.

Açar sözlər: mikrotremor, xüsusi tezlik, FSR, HVSR, zəiflilik indeksi, rezonans

ƏDABİYYƏT

Gallipoli M.R., Mucciarelli M., Castro R.R., Monachesi G., Contri P. Structure, soil-structure response and effects of damage based on observations of horizontal-to-vertical spectral ratios of microtremors. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol. 24(6), 2004, pp. 487-495, DOI:10.1016/j.soildyn.2003. 11.009.

Gosar A. Microtremor HVSR study for assessing site effects in the Bovec basin (NW Slovenia) related to 1998 Mw5.6 and 2004 Mw5.2 earthquakes. Engineering Geology, Vol. 91, No. 2-4, 2007, pp. 178-193, DOI:10.1016/j.enggeo.2007.01.008.

Gosar A. Site effects and soil-structure resonance study in the Kobarid basin (NW Slovenia) using microtremors. Natural Hazards and Earth System Science, Vol. 10(4), 2010, pp. 761-772, DOI:10.5194/nhess-10-761-2010.

Hadianfard M.A., Rabiee R., Sarshad A. Assessment of vulnerability and dynamic characteristics of a historical building using microtremor measurements. Journal of Civil Engineering, Vol. 15, 2017, pp. 175-183, https://doi.org/10.1007/s40999-016-0086-2.

Herak M. Overview of recent ambient noise measurements in Croatia in free-field and in buildings Geofizika, Vol. 28(1), 2011, pp.21-37.

Irie Y., Nakamura K. Dynamic characteristics of a R/C building of five stories based on microtremor measurements and earthquake observations. In: Proc. of XII World. Conf. Earthq. Eng., Wellington, 2000, pp. 500-508.

Konno K. and Ohmachi T. Ground-motion characteristics estimated from spectral ratio between horizontal and vertical components of microtremor. Bulletin of the Seismological Society of America, Vol. 88, No.1, 1998, pp. 228-241, https://doi.org/10.1785/BSSA0880010228.

Mokhberi M. Vulnerability evaluation of the urban area using the H/V spectral ratio of microtremors. International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 13, 2015, pp. 369-374, DOI:10.1016/j.ijdrr.2015.06.012.

Nakamura Y, Gurler E.D., Saita J., Rovelli A., Donati S. Vulnerability investigation of roman colosseum using Microtremor. In: 12th World Conference on Earthquake Engineering, Auckland, New Zealand, 2000, pp. 2660-1-8.

Nakamura Y. Basic Structure of QTS (HVSR) and Examples of Applications. In: Increasing Seismic Safety by Combining Engineering Technologies and Seismological Data, Conference proceedings, edited by Mucciarelli M. et al., Dordrecht, Netherlands, 2009, pp. 33-51, DOI:10.1007/978-1-4020-9196-4.

Okada H. The microtremor survey method. Society of Exploration Geophysicists with the cooperation of Society of Exploration Geophysicists of Japan and Australian Society of Exploration Geophysicists, SEG Books. Science. 2003, 135 p.

Oynakov E., Ivanov R., Aleksandrova I., Milkov J., Popova M. Evaluation of the Nakamura vulnerability index of a cast-in-situ reinforced-concrete building from ambient noise records. In: Dobrinkova, N., Nikolov, O. (eds.) Environmental Protection and Disaster Risks. EnviroRISKs 2022. Lecture Notes in Networks and Systems, Vol. 638. Springer. Cham. 2023, pp.66-76, DOI:10.1007/978-3-031-26754-3_6.

Prakosa P.T., Ibad M.I., Kafi M.S., Burhanudin M.A., Rahmania A. (2015) Earthquake microzonation and strength building evaluation at Gelora Bung Tomo Stadium Surabaya using micro-tremor method. Proceedings of 7th International Conference on Physics and Its Applications 2014 (ICOPIA 2014), Vol. 1, 2015, pp. 14-20.

Sarkowi M., Wibowo R.C., Sunanda Yogi I.B., Yusuf M., Boka Y.S. Microtremor analysis to evaluate BMKG region III building, Bali, Indonesia. IJES – Iranian Journal of Earth Sciences, Vol. 14(2), 2022, 104-111, DOI: 10.30495/ijes.2022. 1942485.1659.

Sato T., Nakamura Y., Saita J. The change of dynamic characteristics using microtremor. The 14th WCEE – The 14th World Conference on Earthquake Engineering, Beijing, China, 2008, pp 17-25.

Satriyo A., Suryanto W., Anggono T., Al Kamali M.L., Yufi H.S. Study Characteristics of a Multipurpose Reactor Building G.A. Siwabessy using Floor Spectral Ratio. E3S Web of Conferences. Vol. 468, 2023, ICST UGM –The 4^th Geoscience and Environmental Management Symposium, Article Number 09003, 2023, https://doi.org/10.1051/e3sconf/202346809003.

SESAME, Guidelines for the implementation of the H/V spectral ratio technique on ambient vibrations measurements, processing and interpretation, 2004, Available: http://sesame-­fp5.obs.ujfgrenoble.fr/Delivrables/Del-D23HVUser Guidelines.pdf.

Sungkono S., Warnana D.D., Triwulan, Utama W. Evaluation of Buildings Strength from Microtremor Analyses. International Journal of Civil & Environmental Engineering, Vol. 11(05), 2011, pp. 6-12.