Filiz sahəsinin qızıl daşıyan sahələrinin əmələgəlmələrinin oxşar və fərqli struktur şəraitləri, filizlərin element və mineral tərkibi, müxtəlif metasomatitlər-propillitlər berizitlər və xüsusən törəmə kvarsitlər tətqiq edilmişdir. Filizləşmənin planda, cinahlarda və dərinlikdə əsas yerləşmə qanunauyğunluğu müəyyən edilmişdir. Planda qızıl minerallaşmasına Kiçik Qafqazın geoloji inkişafının, o cümlədən rayonda əlverişli geoloji şəraitin birləşmələrini, filiz sahəsinin sərhədlərini, həmçinin planda qızıl filizi əmələgəlməsinin quruluşunu və struktur vəziyyətini müəyyən edən bir sıra regional xüsusiyyətləri kimi baxmaq olar. Gec eosen yaşlı intruziv və subvulkanik süxurları rayonda Qazıxanlı-Zərqulu massivi əmələ gətirərək vahid massivi əks etdirir. Qızıl filizi əmələgəlmələrinin inkişaf sahəsinin çıxışını və onun ekzotəmas oreolunu əhatə edir. Burada gec eosen intruziv kompleksinin daha gec üzvləri və day­kalar təzahür edir.

Bu sahədə qızıl filizi minerallaşması massivin güclü dəyişilmiş propillitləşmiş süxurların ensiz və uzanmış zonalarında və onun yaxın oreollarında lokallaşırlar. Bəzi yerlərdə belə zonalar, əksər hallarda dayka süxurlarının daha geniş inkişaf tapdığı sahələrdə yaxınlaşmış yaruslar əmələ gətirir. Ən çox rast gəlinən sahə və yaxınlaşmış filiz zonası filiz sahəsi kimi ayrılır.

Göründüyü kimi, qızıl filizi daşıyan zonalar qranitoid intruziv kompleksinin yekun inkişafının daykaları ilə əlaqədardır. Zamanca inkişafı üzrə daha yaxın maqmatik və postmaqmatik proseslər onların yerləşməsində əvvəlki inkişaf dövrünün vahid strukturlarından istifadə edir. Bu zaman filiz damarları ilə tamamlanmış çat strukturlarının vəziyyəti tamamilə ətraf süxurların mexaniki xüsusiy­yətlərini təyin edir.

Açar sözlər: Kiçik Qafqazın mərkəzi hissəsi, yataq, sahə, struktur, epitermal, qızıl, gümüş, törəmə kvarsitlər, genetik xüsusiy­yətlər, filiz əmələgəlmə, qızıl-kvarslı filiz zonaları

ƏDABİYYƏT

Абдуллаева Ш.Ф. Триединая рудоконцентрирующая структура – узлы сопряжения крупных глубинных разломов, контролирующих размещение золоторудных месторождений центральной части Малого Кавказа. Материалы республиканской научной конференции. Баку, 2-3 мая 2023.

Абдуллаева Ш.Ф., Новрузова С.Р. Золоторудное эпитермальное Тутхунское рудное поле (центральная часть Малого Кавказа): геологическое строение, структура, минералого-геохимические особенности, условия рудообразования. Материалы республиканской научной конференции. Баку, 2023, с.23-24.

Амирян Ш.О. Золоторудные формации Армянской ССР. Изд-во АН Арм.ССР. Ереван, 1984, 303 с.

Баба-заде В.М., Мусаев Ш.Д., Насибов Т.Н., Рамазанов В.Г. Золото Азербайджана. Азербайджан Милли Энсиклопедиясы. Баку, 2003. 424 с.

Баба-заде В.М., Кекелия С.А., Абдуллаева Ш.Ф., Кекелия М.А. Основные черты металлогении Кавказа. Недра. Мoсква, 2020, 187 с.

Баба-заде В.М., Новрузова С.Р. О соотношении гидротермально измененных пород и оруденения на главнейших золоторудных месторождениях Азербайджана (Тутхунское рудное поле). Вестник Бакинского Университета (серия естественных наук), No. 1, 2023, c. 42-57.

Волков А.В., Савва Н.Е., Колова Е.Е. и др. Au-Ag эпитермальное месторождение Двойное (п-ов Чукотка, Россия). Геология рудных месторождений, Т.60, No. 6, 2018, c. 590-609.

Волков А.В., Савва Н.Е., Ишков Б.И. и др. Эпитермальное Au-Ag месторождение Бургали в палеозойском Кедонском вулканическом поясе (Северо-Восток России). Геология рудных месторождений, Т. 63, No. 1, 2021, c. 40-61.

Геология Азербайджана (под ред. Али-Заде Ак.А.). Т.III. Магматизм. Nafta-Press.  Баку, 2005, 434 с.

Геология Азербайджана (под ред. Али-Заде Ак.А.). Т.IV. Тектоника (Гейча-Акеринская зона). Nafta-Press. Баку, 2005, с. 262-317.

Геология Азербайджана (под ред. Али-Заде Ак.А.). Т.VI. Полезные ископаемые (Золоторудные месторождения СВ и центральной части Малого Кавказа). Nafta-Press. Баку, 2005, с. 236-272.

Гордиенко И.В., Бадмацыренова Р.А., Ланцева В.С. и др. Селенгинский рудный район Западного Забайкалья: структурно-минерагеническое районирование, генетические типы месторождений и геодинамические условия их образования. Геология рудных месторождений, 2019, Т. 61, No. 5, c. 3-36.

Коробейников А.Ф., Нарсеев В.А., Пшеничкин А.Я. и др. Пириты золоторудных месторождений (свойства, зональность, практическое применение). ЦНИГРИ. Москва, 1993, 213 с.

Кашкай М.А., Алиев В.И., Мамедов А.И. и др. Петрология и металлогения магматических пород бассейна реки Тутхун. Изд-во АН Азерб.ССР. Баку, 1967, 207 с.

Минерально-сырьевые ресурсы Азербайджана (под ред. В.М. Баба-заде). Азербайджан Милли Энсиклопедиясы. Баку, 2005, 808 с.

Некрасов Е.М., Дорожкина Л.А. Сухоложское золоторудное месторождение и возможные поиски руд на его флангах. Известия высших учебных заведений. Геология и разведка, Том 63(2), 2020, с. 21-34, https://doi.org/10.32454/ 0016-7762-2020-63-2-21-34.

Сулейманов Э.С. Золоторудные формации Малого Кавказа. Элм. Баку, 1982, 280 с.

Cong D., Yuan F., Pan T. et al. Genesis of the Heihaibei gold deposit in the East Kunlun Orogenic Belt, China: Evidence from in situ trace elements of gold-bearing sulfides and stable isotopes. Ore Geology Reviews, Jun., Vol. 157, 2023, pp. 105431-1-16.

Hlaing M.K., Yonezu K., Zaw Kh. et al. Origin and characteristics of the Shwetagun Deposit, Modi Taung-Nankwe Gold District and the Kunzeik and Zibyaung Deposits, Kyaikhto Gold District in Mergui Belt, Myanmar: Implications for fluid source and orogenic gold mineralization. Frontiers in Earth Science, Vol. 9, 2021, pp. 772083-1-24, https://doi.org/10.3389/feart.2021.772083.

Groves D.I., Santosh M., Zhang L. A scale-integrated exploration model for orogenic gold deposits based on a mineral system approach. Geoscience Frontiers, Vol. 11, No. 3, 2020, pp. 719-738, DOI:10.1016/j.gsf.2019.12.007.

Li H., Yang L. Alteration and mineralization patterns in orogenic gold deposits: Constraints from deposit observation and thermodynamic modeling. Chemical Geology, Vol. 607, No. 4, 2022 Sep., p. 121012.

Sillitoe R.H., Goldfarb R.J., Robert. F. et al. Geology of the world’s major gold deposits and provinces [Special publications of the society of economic geologists]. Vol. 23, 2020, 845 p., https://doi.org/10.5382/SP.23.