Ki­çik Qaf­qa­zın Lök-Qa­ra­bağ struk­tur-for­ma­si­ya zo­na­sın­da yer­lə­şən Gə­də­bəy int­ru­ziv komp­lek­si iki maq­ma­tik fa­za­da for­ma­laş­mış­dır. Bun­lar qab­ro­id və qra­ni­to­id fa­za­la­rı­dır ki, qra­ni­to­id fa­za­sı­nın kvars dio­rit tər­kib­li sü­xur­la­rı əra­zi­də  ən ge­niş ya­yıl­mış sü­xur nö­vü­dür. Böl­gə­də məh­dud ya­yıl­mış mon­so­dio­rit və mon­so­nit ki­mi qə­lə­vi sü­xur­lar ikin­ci fa­za­nın qo­lu he­sab olu­nur. Hər­çənd, il­me­nit-ti­ta­no­maq­ne­tit geo­ter­mo­met­ri­ya­sı­nın nə­ti­cə­lə­ri bu qə­lə­vi sü­xur­la­rın bə­ra­bər və da­ha yük­sək kris­tal­laş­ma tem­pe­ra­tur­la­rı­nı gös­tə­rir. Bu fakt isə qə­lə­vi sü­xur­la­rın ikin­ci fa­za­nın qo­lu de­yil, int­ru­ziv komp­lek­sin üçün­cü fa­za­sı ol­ma­sı eh­ti­ma­lı­nı ar­tı­rır. İl­lər bo­yu ət­raf­lı pet­roq­ra­fik və çöl təd­qi­qat­la­rı­nın apa­rıl­ma­sı­na bax­ma­ya­raq, int­ru­ziv komp­lek­si əmə­lə gə­ti­rən maq­ma­tik ərin­ti­lə­rin mən­bə­yi də­rin­dən öy­rə­nil­mə­miş­dir. Bu ba­xım­dan Gə­də­bəy int­ru­ziv komp­lek­si­nin sü­xur­la­rı­nın mik­roe­le­ment tər­ki­bi­nin təd­qiq edil­mə­si əhə­miy­yət­li­dir. Bun­dan əla­və, mü­əy­yən mi­ne­ral­lar­da mik­roe­le­ment­lə­rin pay­lan­ma­sı da qiy­mət­li mə­lu­mat mən­bə­yi he­sab edi­lə bi­lər. Gə­də­bəy int­ru­ziv komp­lek­si­nin sü­xur­la­rın­da Fe qru­pu ele­ment­lə­ri­nin (Ni, Cr, V, Co), qə­lə­vi tor­paq ele­ment­lə­ri­nin (Sr, Ba) və NTE-nin pay­lan­ma­sı frak­si­on kris­tal­laş­ma­sı ilə tən­zim­lən­miş­dir. Be­lə ki, ko­he­rent ele­ment­lə­rin və ağır NTE kon­sent­ra­si­ya­sı da­ha çox tə­ka­mül et­miş sü­xur növ­lə­ri­nə doğ­ru aza­lır, in­ko­he­rent ele­ment­lə­rin kon­sent­ra­si­ya­sı və yün­gül NTE isə ar­tır. Növ­bə­ti fakt on­dan iba­rət­dir ki, Gə­də­bəy int­ru­ziv komp­lek­si əhəng­li-qə­lə­vi maq­ma se­ri­ya­sı da­xi­lin­də for­ma­laş­mış və il­kin ərin­ti zən­gin­ləş­miş man­ti­ya subst­ra­tı­nın qis­mən əri­mə­si nə­ti­cə­sin­də əmə­lə gəl­miş­dir ki, bu da mik­roe­le­ment­lə­rin nis­bə­ti əsa­sın­da tər­tib edil­miş di­aq­ram­lar­la sü­but edil­miş­dir.

Açar söz­lər: Gə­də­bəy int­ru­zi­vi, na­dir tor­paq ele­ment­lə­ri, də­mir qru­pu ele­ment­lə­ri, mik­roe­le­ment­lər, təs­ni­fat di­aq­ram­la­rı, li­tos­fer man­ti­ya­sı, man­ti­ya plüm­la­rı, qis­mən əri­mə, il­kin ərin­ti­lə­rin tər­ki­bi

ƏDƏBİYYAT

Acosta-Vigil A., London D., Morgan G.B., Cesare B., Buick I., Hermann, J., Bartoli O. Primary crustal melt compositions: Insights into the controls, mechanisms and timing of generation from kinetics experiments and melt inclusions. Lithos,  Vol. 286-287, 2017, pp. 454-479, https.//doi.org/10.1016/  lithos.2017,05.20

Agrawal S., Guevara M., Verma S.P. Discriminant analysis applied to establish major-element field boundaries for tectonic varieties of basic rocks. International Geology Reviews, Vol. 46, 2004, pp. 575-594, hittps://doi.org/2747/0020-6814.46.7.575.

Barrat J.A., Zanda B., Moynier F., Bollinger C., Liorzou C., Bayon G. Geochemistry of CI chondrites: Major and trace elements, and Cu and Zn isotopes. Geochimica et Cosmochimica Acta, Vol. 83, 2012, pp. 79-92.

Bédard J.H. Parameterizations of calcic clinopyroxene: Melt trace element partition coefficients. Geochemistry, Geophysics, Geosystems, Vol. 15, 2014, pp. 303-336. Doi: 10.1002/ 2013GC005112.

Béguelin, P., Bizimis M., McIntosh E.C., Cousens B., Clague D.A. Source vs processes: Unraveling the compositional heterogeneity of rejuvenated-type Hawaiian magmas. Earth and Planetary Science Letters, Vol. 514, 2019, pp. 119-129.

Belousova E.A., Kostitsyn Y.A., Griffin W.L., Begg G.C., O’Reilly S.Y., Pearson N.J. The growth of the continental crust: Constraints from zircon Hf-isotope data. Lithos, Vol. 119, 2010, pp. 457-466.

Irvine Τ.N. Rocks whose composition is determined by crystal accumulation and sorting. The evolution of the igneous rocks Fiftieth Anniversary Perspectives. Princeton University Press. New Jersey, 1979, pp. 245-306.

Mammadov M.N., Babaeva G.J., Veliyev A.A., Abbasov K.F., Sariyev F.H., Bayramov A.A. Petrological factors of formation of central Lok-Garabakh zone intrusion complexes of upper Jurassic – early Cretaceous age. ANAS Transactions, Earth Sciences. No. 2, 2021, pp. 3-15, DOI: 10.33677/ggianas20210200059.

Middlemost E.A.K. Naming materials in the magma/igneous rock system. Elsevier, Earth-Science Reviews Vol. 37, No. 3-4, 1994, pp. 215-224; https://doi.org/10.1016/0012-8252(94)90029-9

Pearce J.A., Norry M.J. Petrogenetic Implications of Ti, Zr, Y, and Nb variations in volcanic rocks. Contrib. Mineral. Petrol., Vol. 69, 1979, pp. 33-47, http://dx.doi.org/10.1007/BF00375192

Rollinson H. Using geochemical data to understand geological processes. Cambridge University Press. 2021, 346 p.

Sun W., McDonough W. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: Implications for mantle composition and processes. Geological Society London Special Publications, 1989, pp. 313-345. DOI:10.1144/GSL.SP.1989.042/01.19

Imamverdiyev N.A., Vəliyev A.Ə., Həsənquliyeva M.Y. Kiçik Qafqazın gec kaynozoy kolliziya vulkanizminin petrologiya və geokimyası. Bakı, 2017, 320 s.

Аббасов К.Ф. Определение физико-химических условий образования пород Кедабекского интрузива на основе состава ильменита и титаномагнетита. Вестник Воронежского государственного университета, Серия: Геология, No. 1, 2023, c. 29-38.

Абдуллаев Р.Н. и др. Возрастное расчленение магматических образований северо-восточной части Малого Кавказа по данным K-Ar метода. Элм. Баку, 1979, 146 c.

Абдуллаев Р.Н. Мезозойский вулканизм северо-восточной части Малого Кавказа. Изд-во АН Азерб.ССР. Баку, 1963, 228 с.

Адамия Ш.А., Закариадзе Г.С., Лордкипанидзе М.Б. Эволюция древней континентальной окраины на примере альпийской истории Кавказа. Геотектоника, No. 4, 1977, с. 88-103.

Имамвердиев Н.А. Геохимия позднекайназойских вулканических комплексов Малого Кавказа. Nafta-Press. Баку, 2000, 191 с.

Керимов Г.И. Петрология и рудоносность Кедабекского рудного узла. Изд. АН Азерб. СССР. Баку, 1963, 222 с.

Мустафаев Г.В. Мезозойские гранитоиды Азербайджана и особенности их металлогении. Элм. Баку, 1977, 234 с.

Панов Д.И. Этапы геологического развития Кавказ-Иранского сегмента Средиземноморского пояса в мезозое и кайнозое. Бюллетень Московского общества испытателей природы. Отдел геологический, Изд-во Моск. ун-та. Т. 88, No. 4, 2013, с. 74-86.

Рустамов М.И. Геодинамика и магматизм Каспийско-Кавказского сегмента Средиземноморского пояса в фанерозое. Nafta-Press. Баку, 2019, 544 с.

Садыхов Э.А. Мезозойские плутонические комплексы Лок-Гарабагской зоны Малого Кавказа: Геохимическая характеристика, возраст и магматические источники. Автореф. на соиск. ученой степени к.г.-м.н. Санкт-Петербург, 2019, 22 с.