Mə­qa­lə­də Tü­lal­lar qı­zıl ya­ta­ğı­nın yer­ləş­di­yi  əra­zi­nin geo­li­gi­ya­sı, tek­to­ni­ka­sı, maq­ma­tiz­mi, me­ta­so­ma­tit­lə­rin  fi­li­zə­mə­lə­gəl­mə pro­se­sin­də ro­lu fond, ədə­biy­yat, şəx­si və Azer­Gold QSC-nin ma­te­ri­al­la­rı­na əsa­sən işıq­lan­dı­rıl­mış­dır. Tü­lal­lar qı­zıl ya­ta­ğı 2017-ci il­dən eti­ba­rən “Azer­Gold” QSC tə­rə­fin­dən ge­niş təd­qiq olun­ma­ğa baş­la­nıl­mış­dır. Ya­taq üz­rə iq­ti­sa­di ba­xım­dan çı­xa­rı­la bi­lə­cək mi­ne­ral re­surs­la­rın mü­əy­yən edil­mə­si məq­sə­di­lə əra­zi­də maq­nit- və elekt­rik-kəş­fiy­yat, bu­ruq-qa­zı­ma, sı­naq­laş­dır­ma, xə­ri­tə­al­ma və di­gər geo­lo­ji təd­qi­qat­lar hə­ya­ta ke­çi­ril­miş­dir. Bey­nəl­xalq dağ-mə­dən sə­na­ye­si­nin tə­ləb­lə­ri­nə uy­ğun  proq­ram  tə­mi­nat­la­rı­nın (“Mic­ro­soft Of­fi­ce”, “Arc­GİS”, “Gem­com/Sur­pac”, “Geo­vi­a’s Whitt­le 4X” və “Le­apf­rog” soft­wa­re) tət­bi­qi ilə sta­tis­tik, ge­os­ta­tis­tik pa­ra­metr­lə­ri­nin he­sab­lan­ma­sı apa­rıl­mış­dır. Fi­liz­ləş­mə­nin kon­tur­la­rı­nı mü­əy­yən et­mək üçün əra­zi­də möv­cud olan açı­lış­la­rın, müx­tə­lif ho­ri­zont­la­ra qa­zı­lan ma­ğa­ra və bu­ruq qu­yu­la­rı­nın ma­te­ri­al­la­rın­dan is­ti­fa­də edil­miş, qı­zıl yer­ləş­di­ri­ci sü­xur­la­rın mi­ne­ra­lo­ji-geo­kim­yə­vi xü­su­siy­yət­lə­ri də­qiq­ləş­di­ril­miş­dir. Apa­rıl­mış geo­lo­ji təd­qi­qat­lar he­sa­bı­na fi­liz küt­lə­si­nin sər­həd­lə­ri­nin bö­yü­mə­si eh­ti­ma­lı­nı yox­la­maq və po­ten­si­al sa­hə­lə­ri də­yər­lən­dir­mək müm­kün ol­muş­dur. Qı­zıl fi­liz­ləş­mə­si­nin də­rin­li­yə və ci­nah­la­ra ya­yıl­ma hü­dud­la­rı və bu hü­dud­lar­da on­la­rın zən­gin, or­ta və nis­bə­tən ka­sad in­ter­val­la­rı mü­əy­yən edil­miş­dir. Ya­taq­da qı­zıl fi­liz­ləş­mə­si­nin qı­zıl-kvars for­ma­si­ya­sı­na aid ol­ma­sı gös­tə­ril­miş, on­la­rın tər­ki­bin­də­ki fi­liz və qey­ri-fi­liz mi­ne­ral­la­rı öy­rə­nil­miş və müx­tə­lif fi­liz mi­ne­ral­la­rın­da qı­zı­lın miq­da­rı də­qiq­ləş­di­ril­miş­dir. Ok­sid-tran­zit (ke­çid və ya qa­rı­şıq)-sul­fid fi­liz­lə­ri­nin sər­həd­lə­ri­nin mü­əy­yən­ləş­di­ril­mə­sin­də bey­nəl­xalq mə­dən­çi­lik stan­dart­la­rın­dan is­ti­fa­də olun­muş­dur ki, bu­da qı­zıl fi­liz­lə­ri­nin emal tex­na­lo­gi­ya­sın­da və boş sü­xur an­bar­la­rı­nın ida­rə olun­ma­sın­da öz sə­mə­rə­si­ni  ve­rir. Nə­ti­cə ola­raq,  apa­rıl­mış geo­lo­ji-me­tal­lur­ji təd­qi­qat­lar he­sa­bı­na sa­hə müa­sir stan­dart­la­ra və bey­nəl­xalq kri­te­ri­ya­la­ra ca­vab ve­rir. Əl­də edil­miş mə­lu­mat ba­za­sı gə­lə­cək­də geo­fi­zi­ki təd­qi­qat­la­rın, o cüm­lə­dən geo­lo­ji ax­ta­rış-qiy­mət­lən­dir­mə iş­lə­ri­nin düz­gün is­ti­qa­mət­lən­di­ril­mə­sin­də is­ti­fa­də edi­lə bi­lər.

Açar söz­lər: Ki­çik Qaf­qaz, Tü­lal­lar, nə­cib me­tal­lar, qı­zıl-kvars for­ma­si­ya­sı, mə­dən­çi­lik stan­dart­la­rı 

ƏDƏBİYYAT

Alı­yev F.İ., Ağa­ki­şi­yev A.M., Mur­tu­za­yev N.S. “2004-2006-cı il­lər­də Tü­lal­lar sa­hə­sin­də qı­zıl və qı­zıl­sax­la­yan komp­leks fi­liz ya­taq­la­rı­nın ax­ta­rı­şı iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­ri” haq­qın­da he­sa­bat. Бакı, 2007.

Ba­ba­za­də V.M. Azər­bay­ca­nın fi­liz for­ma­si­ya­la­rı. Maa­rif. Ba­kı, 1990, 280 s.

Ba­ba­za­də V.M. Fi­liz və qey­ri-fi­liz fay­da­lı qa­zın­tı ya­taq­la­rı. Maa­rif. Ba­kı, 1986, s. 217-228.

Əh­mə­dov Ə.Z., Hü­sey­nov İ.B. və b. “2011-2013-cü il­lər­də Ki­çik Qaf­qa­zın qı­zıl­sax­la­yan fi­liz­lə­ri­nin tex­no­lo­ji əla­mət­lə­ri­nin və zən­gin­ləş­di­ril­mə­si­nin təd­qi­qi” haq­qın­da he­sa­bat. Ba­kı, 2013.

Hey­də­rov Q., Na­ma­zov Q. “2000-2004cü il­lər­də Qoş­qar­çay fi­liz sa­hə­sin­də mis-por­fır, mis-kol­çe­dan fi­liz ya­taq­la­rı­nın ax­ta­rı­şı iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­ri” haq­qın­da he­sa­bat. Ba­kı, 2005.

Hə­sə­nov A.İ., Na­ma­zov Q.N. və b. “1999-2005-ci il­lər­də Göy­göl qal­xı­mı­nın Buz­luq-Baş­qış­laq sa­hə­sin­də məx­su­si və komp­leks qı­zıl­sax­la­yan  ya­taq­la­rın ax­ta­rış iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­ri” haq­qın­da he­sa­bat. Ba­kı, 2006.

Qur­ba­nov N.A., Ədi­lov A.Ə., Daş­də­mi­rov T.M. Göy­göl qal­xı­mı­nın şi­mal-qərb his­sə­sin­də qı­zıl-sul­fid fi­liz­lə­ri­nin yer­ləş­mə qa­nu­na­uy­ğun­luq­la­rı və pers­pek­tiv­li­yi­nin qiy­mət­lən­di­ril­mə­si. ETSN MGKX MXE­Tİ. Ba­kı, 2014, 153 s.

Qur­ba­nov N.A., Əli­ye­va T.M. Tü­lal­lar tə­za­hü­rü fi­liz­lə­ri­nin mi­ne­ral tər­ki­bi, teks­tur-struk­tur xü­su­siy­yət­lə­ri və əmə­lə­gəl­mə şə­rai­ti. Azər­bay­can  xal­qı­nın ümüm­mil­li li­de­ri Hey­dər Əli­ye­vin ana­dan ol­ma­sı­nın 94-cü il­dö­nü­mü­nə həsr olun­muş “Geo­lo­gi­ya­nın ak­tiv prob­lem­lə­ri“ möv­zu­sun­da Res­pub­li­ka El­mi konf­ran­sı­nın ma­te­ri­al­la­rı. Ba­kı,2017, s. 81-83.

Qur­ba­nov N.A., Əli­ye­va T.M., Məm­mə­do­va A.Q. Tü­lal­lar qı­zıl tə­za­hü­rü me­ta­so­ma­tit­lə­ri­nin mi­ne­ral tər­ki­bi və əmə­lə­gəl­mə ar­dı­cı­lıl­lı­ğı. Azər­bay­can  xal­qı­nın ümüm­mil­li li­de­ri Hey­dər Əli­ye­vin ana­dan ol­ma­sı­nın 93-cü il­dö­nü­mü­nə həsr olun­muş “Geo­lo­gi­ya­nın ak­tu­al prob­lem­lə­ri“ Res­pub­li­ka El­mi Konf­ran­sı­nın Ma­te­ri­al­la­rı. Ba­kı, 2016,  s.121-122.

Yu­si­fov Ş.H., Alı­yev F.İ., Axun­dov A.M. “1991-2002-ci il­lər­də Göy­göl fi­li­zə pers­pek­tiv­li sa­hə­sin­də məx­su­si qı­zıl, qı­zıl-mis-kol­çe­dan və di­gər qı­zıl­lı fi­liz ya­taq­la­rı­nın ax­ta­rış iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­ri” haq­qın­da he­sa­bat. Ba­kı, 2003.

Yu­si­fov Ş.H., Məm­mə­dov Z. “2003-2006-cı il­lər­də Çı­raq­də­rə fi­liz sa­hə­sin­də qı­zıl və qı­zıl­sax­la­yan komp­leks fi­liz ya­taq­la­rı­nın ax­ta­rı­şı iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­ri” haq­qın­da he­sa­bat. Ba­kı, 2006.

Gu­li­yev E.E., İsayev E.N. “Tulallar Gold Project Exploration Report for the period October 2018 untill 12 June 2020” AzerGold CJSCo, COPA, 2020.

Абдуллаев Р.Н. Мезозойский вулканизм северо-восточной части Малого Кавказа. Изд. Академии наук Азерб. ССР. Баку, 1963, с. 146-151.

Баба-заде В.М., Рамазанов В.Г., Мамедов М.М. Золото. В: Минерально-сырьевые ресурсы Азербайджана (условия формирования, закономерности размещения, научные основы прогнозирования). Озан. Баку, 2005, с. 425-481.

Гасанов Г.М. и др. “Отчет о результатах проведенной геологической съемки с общими поисками масштаба 1:50000 в пределах Муровдагского рудного района на Малом Кавказе (листы К-38-129-Б,В,Г; К-38-141-Б; К-38-142 А) за 1988-2002 гг.”. Баку, 2003.

Кашкай М.А. Петрология и металлогения Дашкесана и других железорудных месторождений Азербайджана. Недра. Москва, 1965, 888 c.