Təq­dim edi­lən mə­qa­lə­də höv­zə mo­del­lən­mə­si üsul­la­rı və proq­ram va­si­tə­lə­ri­nin tət­bi­qi əsa­sın­da təd­qi­qat sa­hə­lə­ri­nin gö­mül­mə ta­ri­xi, çö­kün­tü­lə­rin li­to­lo­ji tər­ki­bi, on­lar­da üz­vi mad­də­nin geo­kim­yə­vi xü­su­siy­yət­lə­ri və geo­ter­mik şə­ra­it si­mul­ya­si­ya edil­miş­dir. Kə­si­liş­də əsas neft-ana sü­xur­la­rı he­sab olu­nan May­ko­pun kar­bo­hid­ro­gen ge­ne­ra­to­ru ki­mi əhə­miy­yə­ti­ni nə­zə­rə ala­raq, bu in­ter­va­lın ka­ta­ge­ne­tik yet­kin­lik mo­del­lə­ri qu­rul­muş­dur. Neft­li-qaz­lı ra­yon­lar­da höv­zə mo­del­lə­ri qu­rar­kən pa­leo­tem­pe­ra­tur şə­rai­ti ən az mə­lum fak­tor­lar­dan bi­ri ol­sa da, bu haq­da mə­lu­mat­la­rın təh­li­li va­cib he­sab olu­nur. Höv­zə­də çö­kün­tü­top­lan­ma baş­la­dı­ğı dövr­dən in­di­yə­dək tem­pe­ra­tur sa­hə­si­nin də­yi­şil­mə­si­nin mo­del­lən­mə­si məq­sə­di­lə tem­pe­ra­tur qra­di­yen­ti­nin təd­ri­cən azal­ma prin­si­pi tət­biq edil­miş­dir. Bu üsul­la he­sab­lan­mış tem­pe­ra­tur qiy­mət­lə­ri və müa­sir qu­yu tem­pe­ra­tur ölç­mə­lə­ri ara­sın­da yax­şı app­rok­si­ma­si­ya əl­də et­mək müm­kün ol­muş­dur. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, sü­xur­la­rın mə­ruz qal­dı­ğı mak­si­mal pa­leo­tem­pe­ra­tur vit­ri­ni­tin ək­set­dir­mə qa­bi­liy­yə­tin­də öz ək­si­ni ta­pır. Tem­pe­ra­tur sa­hə­si­nin tə­ka­mül mo­de­li­nin eti­bar­lı­lı­ğı vit­ri­ni­tin ək­set­dir­mə qa­bi­liy­yə­ti­nin he­sab­lan­mış və onun sü­xur nü­mu­nə­lə­rin­də ci­haz­la öl­çül­müş qiy­mət­lə­ri ara­sın­da uy­ğun­luq qra­fi­ki şək­lin­də gös­tə­ril­miş­dir. Qu­rul­muş ka­ta­ge­ne­tik yet­kin­lik mo­del­lə­ri Aşa­ğı Kür, Yev­lax-Ağ­ca­bə­di və Cə­li­la­bad ön çö­kək­lik­lə­ri­nin də­ri­nə gö­mül­müş his­sə­lə­rin­də May­kop çö­kün­tü­lə­ri­nin geo­lo­ji tə­ka­mü­lün­dən ası­lı ola­raq neft pən­cə­rə­si­nin müx­tə­lif sə­viy­yə­lər­də yer­ləş­di­yi­ni gös­tə­rir. Ba­xı­lan sa­hə­lər ara­sın­da May­ko­pun ən yük­sək ka­ta­ge­ne­tik çev­ril­mə də­rə­cə­si Aşa­ğı Kür çö­kək­li­yi­nin de­po­sent­ral his­sə­sin­də qeyd edi­lir. Bu­ra­da Oli­qo­sen-Alt Mio­sen in­ter­va­lı­nın ən də­rin lay­la­rı neft pən­cə­rə­si­nin zir­və həd­di­ni keç­miş və KH əmə­lə­gə­tir­mə po­ten­sia­lı­nı tam rea­li­zə et­miş­dir. Di­gər əra­zi­lər­də üz­vi mad­də­nin ka­ta­ge­ne­tik çev­ril­mə də­rə­cə­si Aşa­ğı Kür kə­si­li­şi ilə mü­qa­yi­sə­də nis­bə­tən aşa­ğı rə­qəm­lər­lə sə­ciy­yə­lə­nir.

Açar sözlər: Maikop lay dəstəsi, üzvi maddə, vitrinitin əksetdirmə qabiliyyəti, temperatur, katagenetik yetkinliyin modellənməsi

ƏDƏBİYYAT

Abrams M.A., Narimanov A.A. Geochemical evolution of hydrocarbons and their potential sources in the western south Caspian depression, Republic of Azerbaijan. Marine and petroleum geology, Vol. 14, No. 4, 1997, pp. 451-468.

Алиев Ад.А., Байрамов А.А. Новые воззрения на нефтегазоносность палеоген-миоценовых отложений Предталышского прогиба. Азербайджанское нефтяное хозяйство, No. 10, 2011, с.12-16.

Али-Заде А.А., Ахмедов Г.А., Алиев Г.-М.А. и др. Оценка нефтепроизводящих свойств мезокайнозойских отложений Азербайджана. Элм. Баку, 1975, 140 с.

Геология Азербайджана (под ред. Ализаде Ак.A.). Том VII. Нефть и газ. Nafta-Press. Баку, 2008, 672 с.

Геотермическая карта Кавказа (М. 1:1000000). Мингео СССР, НПО «Нефтегеофизика», ЮжВНИИГеофизика. Издана на фабрике №11 ПО «Азербайджанаэрогеодезия» ГУГК СССР, (глав. ред. Мехтиев Ш.Ф.). 1989.

Гусейнов Б.Б., Ибадов Ф.И., Салманов А.М., Алиева Э.Г-M., Магеррамов Б.И., Тагиев М.Ф. Палеотектоническое обоснование потенциала не традиционных углеводородов в отложениях майкопского комплекса Евлах-Агджабединского прогиба. Научные труды ГНКАР, НИПИ «Нефтегаз», No. 3, 2015, с. 9-18.

Жабрев Д.В., Мехтиев Ш.Ф. К битуминологии третичного комплекса юго-востока Азербайджана. Изд-во АН СССР. Москва, 1959, 112 с.

Inan S., Namik Yalçın M., Guliyev I.S., Kuliev K., Feyzullayev A.A. Deep petroleum occurrences in the Lower Kura depression, South Caspian Basin, Azerbaijan: an organic geochemical and basin modeling study. Marine and petroleum geology, Vol. 14, No. 7-8, 1997, pp. 731-762.

Карта месторождений нефти и газа и перспективных структур Азербайджанской ССР. (М. 1:500000) Миннефтепром СССР, ПО “Азнефть”, (науч. ред. Мехтиев Ш.Ф. и Багир-заде Ф.М.), 1984.

Katz K., Richards D., Long D., Lawrence W. A new look at the components of the petroleum system of the South Caspian Basin. Journal of Petroleum Science and Engineering, Vol. 28, No. 4, 2000, pp. 161-182.

Klosterman M.J., Abrams M.A., Aleskerov E.A. et al. Hydrocarbon system of the Evlakh-Agdzhabedi depression, Azerbaijan geologist, No. 1, 1997, pp. 90-120.

Корчагина Ю.И., Гулиев И.С., Зейналова К.С. Нефтегазоматеринский потенциал глубокопогруженных мезозойско-кайнозойских отложений Южно-Каспийской впадины. В сб. науч. тр. «Проблемы нефтегазоносности Кавказа». Наука. Москва, 1988, с. 35-41.

Miles J.A. Illustrated glossary of petroleum geochemistry. Oxford University press. USA, New York, 1989, 138 p.

Feyzullayev A.A., Abbasova S.V., Tagiyev M.F. Hydrocarbon potential of Oligocene-Miocene sediments of the SE Greater Caucasus and Talysh: a comparative analysis. Conference proceedings, EAGE the Caspian and Black Sea conference, Baku, Azerbaijan, (paper No.A06), 2008, 6-8 October, DOI: https://doi.org/10.3997/2214-4609.20146085.

Feyzullayev A.A., Tagiyev M.F., Lerche I. On the origin of hydrocarbons in the main Lower Pliocene reservoirs of the South Caspian Basin, Azerbaijan. Energy, exploration & exploitation, Vol. 33, No. 1, 2015, pp. 1-14.