Məqalədə süxurların maqnetizmi metodlarından istifadə edərək onlaların fiziki-kimyəvi əmələgəlmə proseslərinin dərke-dilmə imkanı nəzərdən keçirilir. Tədqiqat obyekti ifratdərin Saatlı quyusu ilə qazılmış vulkanik süxurlardır. 3540–8126 m dərinlik intervalında vulkanogen süxurlarının tərkibi bazalt, andezibazaltlardan dasit və riodasitlərə qədər dəyişilmişdir. Süxurlarda maqnit mineralları (dəmir və titan oksidləri, dəmir sulfidləri, dəmir hidroksidləri və s.) özünün əmələgəlmə və sonraki mövcudluğu şəraitinə həssasdır. Fiziki-kimyəvi əmələgəlmə şəraitinə (habelə sonrakı mövcudluq şəraitinə) olan bu həssaslıq maqnit zərrəciklərin tərkibin-də və kristallaşma dərəcəsində əks olunur.
Vulkanogen süxurların maqnit xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi nəticəsində aşkarlanmışdır ki, kimyəvi qalıq maqnitləşməni daşıyan törəmə xırda zərrəciklərin kristallaşmasına metamorfizm (3540-7000 m, əsasən də 5500-7000 m dərinliklərdə) səbəb olmuşdur. Me-tamorfizmin intensiv inkişafına baxmayaraq, sistem 3540-7000 m dərinliklərdə termodinamik “qapalı” olaraq qalır.
7000-8126 m dərinliklərdə inkişaf edən aşağı temperaturlu metasomatoz prosesləri süxurlarda ferrimaqnit mineralların konsent-rasiyasının azalmasına səbəb olmuşdur. Kimyəvi qalıq maqnitləşmə azalmağa doğru gedir və bu da oksidləşmiş maqnetitin iştiraki bağlıdır. Bəzi hallarda törəmə hematit və piritin generasiyaları aşkar edilmişdir. Tərkibin belə dəyişməsi, təbii maqnit halının kon-sentrasiyası və xüsusiyyətləri termodinamik “açıq” bir sistemdə baş verə bilər.

 

Abdullayev R.N., Salakhov A.S. Comparative characteristic of the Jurassic volcanics of the Kurdamir-Saatly buried uplift and the northeastern part of the Lesser Caucasus. Proceedings of Academy of Sciences of Azerbaijan SSR. The Sciences of Earth, No. 4, 1983, pp. 14-23 (in Russian).

Abdullayev R.N., Salayeva F.O., Salakhov A.S. Magmatic complexes of the Middle Kura depression. In: Problems of mineralogy and lithology. Proceedings of AzNEFTECHIM, Baku, 1984, pp. 85-90 (in Russian).

Avilova T.E., Bagin V.I., Gendler T.S. About the difference of the properties of the thermoremanent and isothermal residual magnetizations of finely-dispersed hematites. Proceedings of Academy of Sciences of the USSR. The Physics of the Earth, No. 12, 1978, pp. 95-104 (in Russian).

Brodskaya S.Yu., Kuzmicheva E.V., Kuzmicheva T.P. et al. Magnetic properties of pyrrhotines and formation conditions of the Kholodninskoye deposit. Proceedings of Academy of Sciences of the USSR. The Physics of the Earth, No. 6, 1976, pp. 67-75 (in Russian).

Chukhrov F.V., Yermilova L.P., Gorshkov A.I. et al. Experimental data on the formation conditions of iron oxides. In: Hypergenic iron oxides. Nauka. Moscow, 1975, pp. 11-33 (in Russian).

Kudryavtseva G.P. Composition-structure and magnetic proper-ties of natural ferrite oxides. Abstract of doctoral dissertation, Moscow, 1984, 44 p. (in Russian).
Lindsley D.H. Iron-titanium oxides. Carnegie Inst. Wash. Year Book, V. 64, 1965, pp. 87-97.

Nagata T. Rock Magnetism. Maruzen. Tokyo, 1961, 350 p.

Novruzov Z.A., Tselmovich V.A. Microroentgen spectral ore mineral analysis of Saatly well column volcanics. Stratig-raphy and Sedimentology of Oil-Gas Basins (İnternational scientific journal), Baku, No. 2, 2018, pp. 70-84.

Novruzov Z.A. Research of magnetic properties of magnetic minerals of Saatly Well’s section (depth of 3540-8126 m) for determination of natural remanent magnetization gene-sis. Azerbayjanda Geofizika Yenilikleri, Baku, No. 2, 2018, pp. 41-46.

Novruzov Z.A. Composition of magnetic minerals of volcanogenic rocks according to petromagnetic data. Azerbayjanda GeofizikaYenilikleri, Baku, No.1, 2019a, pp. 16-21.

Novruzov Z.A. New approach in identification of chemical magnetization in the volcanics by means of rock magnetism. Azerbayjanda Geofizika Yenilikleri, Baku, No. 2, 2019b, pp. 16-21.

Novruzov Z.A. Domain structure of volcanics’ ferromagnetic grains: A case study of the Saatly ultra deep well, Azerbaijan. Geophysical Journal, Kiev, No. 3, 2019c, pp. 203-210.

Pecherskiy D.M., Bagin V.I., Brodskaya S.Yu., Sharonova Z.V. Magnetism and formation conditions of igneous rocks. Nauka. Moscow, 1975, 288 p. (in Russian).