№ 1,
2017
Məqaləni yüklə
Qaz-kondensat sisteminin faza münasibətlərinin retroqrad kondensasiya oblastından böyük təzyiqlərdə tədqiqi
Azərbaycan MEA Geologiya və Geofizika İnstitutu, AZ1143 Bakı, H.Cavid prospekti, 119
Xülasə
A-
A+
Qaz-kondensat sisteminin retroqrad kondensasiya təzyiqindən böyük təzyiqlərdə mövcud nəzəri və eksperimental tədqiqat nəticələrinin təhlilindən məlum olur ki, tələb edilən eksperimentlərin çətinliyi, bu eksperimentləri həyata keçirmək üçün lazım olan qurğunun mürəkkəbliyi və bahalığı bu sahədə aparılmış tədqiqatların sayını məhdudlaşdırır. Digər tərəfdən, təbii sistemin tərkibinin mürəkkəbliyi və bu sahədə nəzəri elmi bazanın zəifliyi prosesi xarakterizə edən riyazi modellərin yaradılmasında çətinliklər yaradır. Lakin müasir dövrdə kəşf olunan yüksək təzyiqli qaz-kondensat yataqlarında baş verən proseslər qeyd olunan termobarik intervalın daha dərindən tədqiq olunmasını tələb edır.
“Bulla-dəniz” qaz-kondensat yatağının nümunələri əsasında həyata keçirilmiş fiziki-termodinamiki tədqiqat məlumatları və rekombinə edilmiş qaz-kondensat sistemlərinin tədqiqi əsasında retroqrad kondensasiya təzyiqindən böyük təzyiqlərdə lay sistemində baş verən fiziki-termodinamiki proseslər araşdırılmışdır. Məlum olmuşdur ki, həm boş və həm də təbii yataq şəraitində retroqrad kondensasiya təzyiqindən böyük təzyiqlərdə maye fazası mövcud ola bilər. Bu zaman qaz və maye fazalarının fiziki və termodinamiki xüsusiyyətləri təzyiqin izotermik dəyişməsi (artması və ya azalması) zamanı müntəzəm olaraq dəyişir və fazalararası həssas mübadilə münasibətlərinin yaranması ilə nəticələnir.
Aparılmış hesablamalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, retroqraq kondensasiya təzyiqindən böyük təzyiqlərdə lay sistemin maye xüsusiyyətlərinə yaxınlaşdığından onun sıxılma əmsalı kəskin şəkildə azalır. Bu, yatağın tükənmə rejimində istismarı zamanı lay təzyiqinin və enerjisinin sürətlə düşməsinə və istismar üsulunun səmərəliliyinin azalmasına səbəb olur.