№ 3,
2015
Məqaləni yüklə
Alp – Himalay tektonik qurşağının Cənubi Qafqaz və Şərqi Araliq dənizi seqmentlərində üçölcülü kompleks geofiziki modelləşdirmənin müqayisəsi
Tel-Aviv Universiteti, Ramat Aviv 69978, Tel-Aviv, İsrail, Fax: +972 3 6409282, E-mail: levap@post.tau.ac.il
Xülasə
A-
A+
Cənubi Qafqaz (Azərbaycan daxil olmaqla) və Şərqi Aralıq dənizi (İsrail daxil olmaqla) Alp – Himalay tektonik qurşağında yerləşmişdir və mürəkkəb və dəyişkən tektonik-geoloji quruluşla səciyyələnir. Bu əyalətlərin dərinlik quruluşunu tədqiq etmək üçün üçölcülü kompleks qravimetrik modelləşmə aparılmış, bir neçə interpretasiya profilləri seçilmişdir. İlkin fiziki-geoloji modellərin (FGM) işlənilməsi səthi geologiya məlumatlarının cəlb edilməsi, qazıma işləri nəticələrinin ümumiləşdirilməsi, əvvəlki seysmik, maqnit-tellurik və istilik planalmalarının təhlili, petrofiziki məlumatların (paleomaqnit qurmalar daxil olmaqla) diqqətlə öyrənilməsi, həmçinin qravimaqnit materiallarının keyfiyyət və kəmiyyətcə interpretasiyası ilə aparılmışdır. Bundan sonra geoloji cisimlərin həndəsi sərhədlərinin dəyişilməsi (yeni obyektlərin daxil edilməsi ilə) və fiziki xarakteristikalarının (sıxlıq, maqnitlənmə və maqnitlənmə vektorunun meyli) variasiyası ilə müşayiət olunan bilavasitə iterasion üçölcülü modelləşdirilmə prosesinə başlanılmışdır. Bu proses final FGM-lərin yaradılması ilə başa çatdırılmışdır. Bu FGM-lərin yaradılması yalnız müşahidə edilmiş və hesablanmış qravimetrik sahələri arasındakı minimal fərqin olmasını deyil, həm də məlum geoloji prinsiplərlə bu modellərin uyğunluğunu (bu mürəkkəb quruluşlu regionlarin çoxlu FGM-ləri tez-tez dolaşıq struktur-tektonik “tapmaca”lardır) ifadə edir. Final FGM-lər səthə yaxın hissədən başlayıb (yüz metrlərlə) Moxo səthində qurtararaq (on kilometrlərlə) regional geoloji quruluşun hakim tektonik-struktur xüsusiyyətlərini əks etdirir. FGM-lərin əsas təşkiledicilərinə tektonik blokların sərhədləri, örtülü yarılmalar, gömülmüş özül qalxımları, maqmatik cisimlərin yatımı və forması, filizli və neftli-qazlı formasiyalara nəzarət edən müəyyən faktorlar və digər xarakteristikalar daxildir. Bu tədqiqat qravitasiya və maqnit sahələrinin müasir üçölcülü kompleks modelləşdirilməsinin prinsip və imkanlarını qısa şəkildə ümumiləşdirir və tədqiq olunan regionlar üçün bir neçə əyani FGM təqdim edir.