Quyuların geofiziki tədqiqində (QGT) məqsəd əsasən quyu kəsilişlərində süxurların fiziki xarakteristikalarının qiymət-ləndirilməsindən ibarətdir. Qazıma prosesində süxurların bütövlüyünün mexaniki təsirdən dağılması, quyuyanı zonada gərginliyin yenidən paylanması, kollektor laylara qazıma məhlulunun hopması nəticəsində keçirmə zonasının yaranması kimi səbəblərdən quyuyanı zonada süxurların xassələrinin süxur massivinin dəyişilməmiş hissəsinə nəzərən fərqləndiyindən tərs məsələnin həlli mürəkkəbləşir. QGT-nin əksər üsullarının tədqiqat dərinliyi keçirmə zonası hüdudundan kənara çıxmır. Xüsusilə kiçik tədqiqat radiusuna malik olan radioaktiv, akustik və digər karotaj üsulları ilə həll edilən məsələlərin səhihlik dərəcəsi qənaətbəxş olmur. Keçirmə zonası isə fiziki xarakteristikalarına görə layın dəyişilməmiş hissəsindən (quyu divarından daha kənarda) fərqlənir. Onlar QGT üsullarının nəticələrinə təsir göstərir, nəticələr bircinsli mühit modelində ölçülmüş nəticələrlə müqayisədə təhrif olunur. Müəyyən edilmişdir ki, quyuyanı anomal zonada süxurların fiziki xassələrində anizotropiyalıq müşahidə edilir. Bu mənada quyuyanı zonada süxurların gərginlik vəziyyətlərinin qiymətləndirilməsi və mövcud durumun süxurların fiziki xarakteristikalarına təsirinin nəzərə alınması böyük maraq kəsb edir. Süxurların fiziki xassələrinə keçirmə zonasında azimutal, radial və temperatur gərginliklərinin təsiri maksimal həddə valik olduğu halda, quyu divarından süxur massivinə doğru bu təsir minimum həddə yaxınlaşır və süxurun pozulmamış hissəsinə bərabər olur. Tədqiqat obyekti kimi Orta Kür çökəkliyində yerləşən Tərsdəllər yatağının vulkanogen-çökmə mənşəli süxur-larla təmsil olunan Orta Eosen yaşlı çöküntüləri seçilmişdir. Bu formasiya əsasən tuflu və karbonatlı süxurlarla təmsil olunur və neft-qazlılığına görə digər formasiyalardan kəskin fərqlənir. Məqalədə QGT materiallarının kəmiyyət interpretasiyası zamanı xətaların azaldılması və daha səhih nəticələrin alınması üçün quyuyanı zonanın gərginlik vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və nəzərəalma labüdlüyü üçün tövsiyələr verilmişdir. Quyuyanı zonada zamandan asılı olaraq gərginliyin dəyişilməsini şərtləndirən analitik hesablamalar aparılmışdır. Təklif edilən yanaşmanın ədədi reallaşdırılması ilə yanaşı, həm də qiymətləndirmənin nəticələrinə görə müqayisə üçün praktiki nümunələr verilmişdir.

 

Akselrod S.M., Pashaev N.V. Correction the P-wave velocity measured in acoustic logging to undisturbed bedrock condi-tions. In: Thematic collection of scientific papers, Baku, 1991, pp. 19-24 (in Russian).

Gusein-zade O.D, Shilov G.Ya., Gusein-zadeh N.O., Esipov Yu.M., Khalikov Ch.I. Geostatic pressure and rock stress-strain issues in the context of contemporary crustal movements in oil and gas fields. Oil and Gas, Baku, No. 5-6, 1992, pp. 8-13 (in Russian).

Knez D. Stress state analysis in aspect of wellbore drilling direction. Arch. Min. Sci., Vol. 59, No. 1, 2014, pp. 71-76.

Kovalev A.L. Filtration and strength calculation of the vicinity of a vertical wellbore using the Drucker-Prager plasticity criterion. In scientific and technical collection: Vesti Gazovoy Nauki, No. 2 (18), 2014, pp. 36-43 (in Russian).

Koptev V.I. Velocity distribution in the vicinity of cylindrical workings in relation to their stress state. Proceedings of Hydroproject, Collection 21, Engineering Geophysics, 1971, pp. 41-60 (in Russian).

Manakov A.V. Joint modeling of geomechanical and filtration processes in the near-wellbore zone. PhD thesis. Novosi-birsk, 2014, 146 p. (in Russian).

Savich A.I., Koptev V.I., Nikitin V.N., Yashchenko Z.G. Seismoacoustic methods for studying rock massifs. Nedra. Moscow, 1969, 239 p. (in Russian).

Seitmuratov A.Zh., Umbetov U., Makhambaeva I.U. Methodology for calculating the stress-strain state of the rock mass around open and underground workings. Sci. and world, No. 3(7), Vol. 1, 2014, pp. 200-207 (in Russian).

Shiming He, Jun Zhou, Ming Tang. Research on wellbore stress in underbalanced drilling horizontal wells considering anisotropic seepage and thermal effects. Journal of Natural Gas Science and Engineering, Vol. 45, 2017, pp. 338-367.