№ 1,
2021
Məqaləni yüklə
Maqnit və qravitasiya məlumatlarindan istifadə etməklə Qərbi Anadolunun Baldan regionunun struktur interpretasiyasi
Pamukkala Universiteti, mühəndislik fakültəsi, geofizika bölməsi 20017, Dənizli,Türkiyə, Kınıklı Kampus: E-mail: faltinoglu@pau.edu.tr
Xülasə
A-
A+
Qərbi Anadolu tektonik cəhətdən genişlənmə regionudur və horst-qrabenin çoxlu sistemləri bu tektonik rejimdə işlənilmişdir. Buldan rayonu Dənizli və Alaşehirqrabenlərinin arasında Dənizli əyalətinin şimal hissəsində yerləşmişdir və burada seysmik fəaliyyət müşahidə edilir, isti bulaqlar rast gəlir. Rayonda kəsilişlərin struktur quruluşu Buqe aeromaqnit və qravitasiya məlumatlarının köməyi ilə tədqiq edilmişdir . Tektonik lineamentlərin təyini üçün kənarların əşkar olunması (sərhədlərin ayırılması) törəmə metodundan, horizontal qradiyent, meyil bucağı və Tet kartından istifadə edilmişdir. Öyrəlinən rayonun döşənən (ana, köklü) süxürlarının relyef xəritəsi Parker-Oldenburq alqoritmindən istifadə etməklə qravitasiya məlumatlarının 3D inversiyası ilə tamamlanmışdır.
Tədqiq olunan rayonun qravitasiya və maqnit lineamentlərinin yekun xəritəsi kənarların aşkar edilməsi (sərhədlərin ayırılması) prosesinin və döşənən (ana, köklü) çöküntülərin relyef xəritəsi, müvcud geoloji xəritə, həmçinin tədqiq olunan rayonun relyefinin rə-qəmli topoqrafik xəritəsinin nəticələrinin birgə interpretasiyası kimi təmsil edilmişdir. Döşənən süxurların qalındığı 0.2-2.2 km hüdüdundadır, Dənizli hövzəsinin şimal hissəsindəki çökmə süxurların qalınlığı isə 2.2 km-ə çatır. Alaşehir və Dənizli qrabenləri arasında döşənən çöküntülərin relyef xaritəsində ŞmQ-CŞ uzanma relyefləri, həmçinin ŞmQ-CŞ istiqamətli tərpədilmə-çat lineamentlər aşkar edilmişdir və onlar döşənən çöküntülərin relyefini məhdudlaşdırırlar. Yeni lineamentlər rayonun geoloji inkişafının regional tendensiyası ilə və döşənən çöküntülərin relyefi ilə xeyli dərəcədə uyğunlaşır. Bu tədqiqat nəticasindı aşkar olunmuş yeni qravitasiya və maqnit lineamentləri gələcəkdə aparılacaq rədqiqatlarda regionun tektonik quruluşu, geotermal potensialı, minerallaşmasının dərk edilməsiniasanlaşdıracaqdır.
Tədqiq olunan rayonun qravitasiya və maqnit lineamentlərinin yekun xəritəsi kənarların aşkar edilməsi (sərhədlərin ayırılması) prosesinin və döşənən (ana, köklü) çöküntülərin relyef xəritəsi, müvcud geoloji xəritə, həmçinin tədqiq olunan rayonun relyefinin rə-qəmli topoqrafik xəritəsinin nəticələrinin birgə interpretasiyası kimi təmsil edilmişdir. Döşənən süxurların qalındığı 0.2-2.2 km hüdüdundadır, Dənizli hövzəsinin şimal hissəsindəki çökmə süxurların qalınlığı isə 2.2 km-ə çatır. Alaşehir və Dənizli qrabenləri arasında döşənən çöküntülərin relyef xaritəsində ŞmQ-CŞ uzanma relyefləri, həmçinin ŞmQ-CŞ istiqamətli tərpədilmə-çat lineamentlər aşkar edilmişdir və onlar döşənən çöküntülərin relyefini məhdudlaşdırırlar. Yeni lineamentlər rayonun geoloji inkişafının regional tendensiyası ilə və döşənən çöküntülərin relyefi ilə xeyli dərəcədə uyğunlaşır. Bu tədqiqat nəticasindı aşkar olunmuş yeni qravitasiya və maqnit lineamentləri gələcəkdə aparılacaq rədqiqatlarda regionun tektonik quruluşu, geotermal potensialı, minerallaşmasının dərk edilməsiniasanlaşdıracaqdır.
Açar sözlər: Buldan, qravitasiya və aeromaqnit məlumatları, kənarların aşkar edilməsi (sərhədlərin ayırılması), 3D modelləşdirmə
ƏDƏBİYYAT
Altinoglu F.F. Investigation of tectonics of Western Anatolia by geophysical methods. PhD Dissertation, University of Pamukkale, Denizli, Turkey, 2012, 225 pp. (in Turkish).
Blakely R.J. Potential theory in gravity and magnetic applications. Cambridge University Press. Cambridge, 1995, 441 p.
Bilim F. Investigation into the lineaments and thermal structure of Kütahya-Denizli Region, Western Anatolia, from using aeromagnetic, gravity and seismological data. Physics of the Earth and Planetary Interiors, Vol.165, No. 3-4, 2007, pp. 135-146.
Bozkurt E. Neotectonics of Turkey – a synthesis. Geodinamica Acta, Vol. 14, No. 1-3, 2001, pp. 3-30.
Bozkurt E. Origin of NE-trending basins in western Turkey. Geodinamica Acta, Vol. 16, No. 2-6, 2003, pp. 61-81.
Bozkurt E., Sözbilir H. Tectonic evolution of the Gediz Graben: field evidence for an episodic, two-stage extension in Western Turkey. Geological Magazine, Vol. 141, No. 1, 2004, pp. 63-79.
Brogi A., Capezzuoli E., Alçiçek M.C., Gandin A. Evolution of a fault-controlled travertine fissure-ridge in the western Anatolia extensional province: the Çukurbağ fissure-ridge (Pamukkale, Turkey). J. Geol. Soc., Vol. 171, 2014, pp. 425-441.
Cooper G.R.J., Cowan D.R. Enhancing potential field data using filters based on the local phase. Computers & Geosciences, Vol. 32, No. 10, 2006, pp. 1585-1591.
Cooper G.R.J., Cowan D.R. Edge enhancement of potential-field data using normalized statistics. Geophysics, Vol. 73, No. 3, 2008, pp. 1-4.
Cordell L. Gravimetric expression of graben faulting in Santa Fe Country and the Espanola basin, New Mexico. In: Ingersoll R.V. (ed.) Guidebook to Santa Fe Country, 30th Field Conference. New Mexico: Geological Society, 1979, pp. 59-64.
Cordell L., Grauch V.J.S. Mapping basement magnetization zones from aeromagnetic data in the San Juan basin, New Mexico. In: Hinze W.J. (ed.) The utility of regional gravity and magnetic anomaly maps. Tulsa: Society of Exploration Geophysics, 1985, pp. 181-197.
Cordell L., Henderson R.G. Iterative three-dimensional solution of gravity anomaly data using a digital computer. Geophy-sics, Vol. 33, No. 4, 1968, pp. 596-601.
Du W., Wu Y., Guan Y., Hao M. Edge detection in potential filed using the correlation coefficients between the average and standard deviation of vertical derivatives. Journal of Applied Geophysics, Vol. 143, 2017, pp. 231-238.
Ferreira F.J., de Souza J., Bongiolo A.B.S., de Castro L.G. Enhancement of the total horizontal gradient of magnetic anomalies using the tilt angle. Geophysics, Vol. 78, No. 3, 2013, pp. 33-41.
Gessner K., Gallardo L.A., Markwitz V., Ring U., Thomson S.N. What caused the denudation of the Menderes Massif: review of crustal evolution, lithosphere structure, and dynamic topography in southwest Turkey. Gondwana Research, Vol. 24, No.1, 2013, pp. 243-274.
Granser H. Three-dimensional interpretation of gravity data from sedimentary basins using an exponential density-depth function. Geophysical Prospecting, Vol. 35, No. 9, 1987, pp. 1030-1041.
Hançer M. Study of the structural evolution of the Babadag-Honaz and Pamukkale fault zones and the related earthquake risk potential of the Buldan region in SW Anatolia, East of the Mediterranean. Journal of Earth Science, Vol. 24, No. 3, 2013, pp. 397-409.
Irmak T.S. Focal mechanisms of small-moderate earthquakes in Denizli Graben (SW Turkey). Earth Planets Space, Vol. 65, No. 9, 2013, pp. 943-955.
Kaymakcı N. Kinematic development and paleostress analysis of the Denizli Basin (Western Turkey): Implications of spatial variation of relative paleostress magnitudes and orientations. Journal of Asian Earth Sciences, Vol. 27, No. 2, 2006, pp. 207-222.
Kaypak B., Gökkaya G. 3-D imaging of the upper crust beneath the Denizli geothermal region by local earthquake tomography, western Turkey. Journal of volcanology and geothermal research, Vol. 211-212, 2012, pp. 47-60.
Koçyiğit A., Yusufoğlu H., Bozkurt E. Evidence from the Gediz Graben for episodic two-stage extension in Western Turkey. J. Geol. Soc., London, Vol. 156, No. 3, 1999, pp. 605-616.
Koçyiğit A. The Denizli graben-horst system and the eastern limit of Western Anatolian continental extension: basin fill, structure, deformational mode, throw amount and episodic evolutionary history, SW Turkey. Geodinamica Acta, Vol. 18, No. 3-4, 2005, pp. 167-208.
Konak N., Şenel M. Geological map of Turkey in 1/500.000 scale: Denizli sheet. Ankara, Publication of Mineral Research and Exploration Directorate of Turkey (MTA), 2002.
Ma G.Q. Edge detection of potential field data using improved local phase filter. Exploration Geophysics, Vol. 44, No.1, 2013, pp. 36-41.
Ma G., Li L. Edge detection in potential fields with the normalized total horizontal derivative. Computer Geoscience, Vol. 41, 2012, pp. 83-87.
Miller H.G., Singh V. Potential field tilt-a new concept for location of potential field sources. Journal of Applied Geophysics, Vol. 32, No. 2-3, 1994, pp. 213-217.
Milligan P.R., Gunn P.J. Enhancement and presentation of air-borne geophysical data. AGSO J. Of Australian Geology and Geophysics, Vol. 172, 1997, pp. 63-75.
Pham L.T., Oksum E., Do T.D. GCH_gravinv: a MATLAB-based program for inverting gravity anomalies over sedimentary ba-sins. Computers and geosciences, Vol. 120, 2018, pp. 40-47.
Ramotoroko C.D., Ranganai R.T., Nyabeze P. Extension of the Archaean Madibe-Kraaipan granite-greenstone terrane in southeast Botswana: Constraints from gravity and magnetic data. Journal of African Earth Sciences, Vol. 123, 2016, pp. 39-56.
Rezaie M., Moradzadeh A., Kalate A.N., Aghajani H., Kahoo A.R., Moazam S. 3D modelling of Trompsburg Complex (in South Africa) using 3D focusing inversion of gravity data. Journal of African Earth Sciences, Vol. 130, 2017, pp. 1-7.
Sarı C., Şalk M. Sediment thicknesses of the western Anatolia graben structures determined by 2D and 3D analysis using gravity data. Journal of Asian Earth Sciences, Vol. 26, No. 1, 2006, pp. 39-48.
Seyitoglu G., Scott B.C. The cause of N-S extensional tectonics in western Turkey: tectonic escape vs. back-arc spreading vs. orogenic collapse. J. Geodyn., Vol. 22, No. 1, 1996, pp. 145-153.
Ten Veen J.H., Boulton S.J., Alçiçek M.C. From palaeotectonics to neotectonics in the Neotethys realm: The importance of kinematic decoupling and inherited structural grain in SW Anatolia (Turkey). Tectonophysics, Vol. 473, No. 1-2, 2009, pp. 261-281.
Turgay I., Özgüler M.E., Şahin H. Denizli-Buldan-Pamukkale geothermal energy searches resitivity study. Ankara, MTA Report No. 6958, 1980 (in Turkish).
Yuan Y., Huang D., Yu Q., Lu P. Edge detection of potential field data with improved structure tensor methods. Journal of Applied Geophysics, Vol. 108, 2014, pp. 35-42.
Van Hinsbergen D.J.J., Schmid S.M. Map-view restoration of Aegean-west Anatolian accretion and extension since the Eocene. Tectonics, Vol. 31, No. 5, 2012, TC5005.
Verduzco B., Fairhead J.D., Green C.M., MacKenzie C. New insights into magnetic derivatives for structural mapping. The Leading Edge, Vol. 23, No. 2, 2004, pp.116-119.
Wang J., Meng X., Li F. Improved curvature gravity gradient tensor with principal component analysis and its application in edge detection of gravity data. Journal of Applied Geo-physics, Vol. 118, 2015, pp. 106-114.
Wang J., Meng X.H., Guo L.H., Chen Z.X., Li F. A correlation-based approach for determining the threshold value of singular value decomposition filtering for potential field data denoising. J. Geophys. Eng., Vol. 11, No. 5, 2014, 055007.
Wang J., Meng X., Li F. New improvements for lineaments study of gravity data with improved Euler inversion and phase congruency of the field data. Journal of Applied Geo-physics, Vol. 136, 2017, pp. 326-334.
Wijns C., Perez C., Kowalczyk P. Theta map: edge detection in magnetic data. Geophysics, Vol. 70, No. 4, 2005, pp. 39-43.
Yüksel F.A. Filtering of Western Anatolian Bouguer gravite anomalies and study of earth crust thickness distribution. Pamukkale University, Journal of Engineering Sciences. Vol. 11, No.1, 2005, pp.1-13 (in Turkish).
Zhou W., Du X., Li J. The limitation of curvature gravity gradient tensor for edge detection and a method for overcoming it. Journal of Applied Geophysics, Vol. 98, 2013, pp. 237-242.
DOI:
10.33677/ggianas20210100054